Artykuł ks. Grzegorza Bartko
„Szlakiem łez” – jest to tytuł projektu zrealizowanego przez uczniów i nauczycieli ze Szkoły Podstawowej w Sitnie. Wpisuje się on w wielki jubileusz stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę i dotyczy tragicznych losów Dzieci Zamojszczyzny. Uroczyste podsumowanie projektu, na który składały się m.in. realizacja filmu dokumentalnego, wydanie broszury, wystawa fotograficzna odbyło się w budynku Szkoły Podstawowej im. Wandy Popławskiej w Sitnie dnia 23.11.2018 r.
Projekt „Szlakiem łez” został dofinansowany przez Fundację BGK w ramach konkursu „Na 100 Niepodległa”. Pomysł ze Szkoły Podstawowej w Sitnie znalazł się pośród kilkudziesięciu innych inicjatyw wyróżnionych i dofinansowanych w całej Polsce. Realizacja całego przedsięwzięcia obejmowała szereg aktywności: od warsztatów przygotowujących młodzież do pracy dziennikarskiej aż do spotkań ze świadkami historii. Głównymi koordynatorami projektu byli nauczyciele ze Szkoły Podstawowej w Sitnie p. Elżbieta Sagucka, p. Katarzyna Barwińska oraz p. Andrzej Ostrowski. W trakcie podjętych działań uczniowie zebrali oraz utrwalili świadectwa historyczne Dzieci Zamojszczyzny.
Sitno było jedną z wysiedlonych przez Niemców miejscowości i jego mieszkańcy doświadczyli tragicznych losów wojny. Młode osoby, które wzięły udział w projekcie dotarły do żyjących jeszcze świadków historii. Znaleźli się wśród nich m.in.: Janina Samulak, Eugenia Ziemińska, Bolesława Diadia, Helena Mnich, Stanisława Dziuba, Henryk Kajtel, Regina Ternes, Aniela Kowal. Opowieści osób, które jako dzieci zostały wysiedlone ze swoich miejscowości i przetrzymywane w okrutnych warunkach na terenie obozu przesiedleńczego w Zamościu były niezwykle wzruszające. Pani Eugenia Ziemińska podczas udzielanego wywiadu mówiła ze wzruszeniem, że nie da się przekazać słowami, co przeżyły wysiedlone osoby.
We wszystkich relacjach powracały te same wątki takie jak doskwierające zimno, głód oraz okrucieństwo hitlerowskich oprawców, którzy siłą oddzielali dzieci od ich rodziców. Pani Bolesława Diadia tak wspomina ten tragiczny czas: „Nie mieliśmy ani wody. Dostawaliśmy na dzień małą bułeczkę chleba. Na śniadanie Niemcy dawali nam czarną kawę jak jodyna. Dzieci nie chciały tego pić. W tej czarnej kawie mama płukała koszule. Wydawało się jej, że może wszy nie będzie, ale ta kawa w ogóle nie pomagała. Na obiad dzieci dostawały zupę z brukwi z saletrą. Nikt nie chciał jeść, bo to było piekące. Mój braciszek po trzech tygodniach zmarł. Zachorował na krwawą dyzenterię, bo już nic nie mógł jeść”.
Główną ideą osób realizujących projekt było utrwalenie wspomnień świadków tak, aby móc w odpowiedni sposób przekazać je młodzieży. Uczniowie na lekcjach historii poznają dzieje Polski, a jednocześnie często nie znają w wystarczający sposób losów swoich małych ojczyzn. Działania projektowe stworzyły więc spójny obraz tamtych tragicznych wydarzeń, który może zostać przekazany młodemu pokoleniu. W projekcie wzięli udział uczniowie: Paulina Gil, Julia Wachowska, Klaudia Łój, Wiktoria Woźniak, Maja Monastyrska, Sandra Jackowska, Eryk Nogas, Marcin Nowak, Kamil Głowala, Dominik Bernat. Paulina Gil powiedziała: „Wspomnienia z realizacji projektu są bardzo dobre. Bardzo dużo się dowiedziałam. Zobaczyliśmy swoje zdolności w dziennikarstwie i w warsztatach fotograficznych”.
23 listopada o godz. 14.00 odbyło się uroczyste podsumowanie projektu, które było zwieńczeniem wszystkich prac. Całość spotkania poprowadziła Dyrektor Szkoły Podstawowej w Sitnie, p. Monika Duras. Oprócz prezentacji półgodzinnego filmu dokumentalnego i broszury z zapisem przeprowadzonych wywiadów, odbył się także montaż słowno-muzyczny o tematyce patriotycznej. Spomiędzy wielu zaproszonych gości, głos zabrał p. Kajetan Protas, były wójt Gminy Sitno, a obecnie komendant OSP w Sitnie, który mówił o pielęgnowaniu postawy patriotyzmu wśród Polaków: „Jest ku temu czas i są ku temu świadkowie, a więc powinniśmy zorganizować dni pamięci, tragedii, łez i dziedzictwa kulturowego Zamojszczyzny”.
